Wanneer je als mens geboren wordt, behoor je tot de meest hulpeloze diersoort ter wereld. En je blijft ook het langst afhankelijk van anderen voor jouw overleven. Je hebt iemand nodig die voor je zorgt en die je liefde en aandacht geeft. Het enige wat jij als volledig afhankelijke baby kunt doen, is je aanpassen.

Vanaf het moment dat je vanuit die warme, veilige baarmoeder, waar jouw behoeften worden vervuld nog voor je ze zelf doorhebt, op deze wereld wordt gezet, pas jij je aan. Je zorgt ervoor dat jij de allerschattigste versie van jezelf bent, zodat jouw moeder er voor jou is en er voor jou blijft. Het liefst 24/7, want jouw babybrein kent geen tijd.

Als je een baby bent, ontwikkelt jouw brein zich razendsnel. Als je nog maar een jaar oud bent, is al zeventig procent van jouw volwassen hersenvolume ontwikkeld. Maar dat zijn dan wel vooral de oudste delen van je brein, het reptielenbrein en het limbisch brein. Het menselijk denkend brein ontwikkelt zich het laatst en groeit door tot en met je vijfentwintigste levensjaar. Sowieso zijn het reptielenbrein en het limbisch brein bij ons mensen veruit het meest dominant in ons gedrag.

In je jongste jaren zit een belangrijk onderdeel van je limbisch brein achter je stuur: je amygdala. Je amygdala heeft maar één doel en dat is jou te laten overleven. Hoe, dat is niet belangrijk. Om te overleven scant jouw amygdala volautomatisch en volcontinu je omgeving op ‘ben ik veilig of ben ik niet veilig’. Dat zijn de enige twee mogelijkheden in jouw kinderbrein.

Omdat je voor je overleven zo lang afhankelijk blijft van anderen, is het van levensbelang om een duurzame continue band met je verzorger aan te gaan. Deze band ontwikkel je het liefst met je moeder, want daar heeft de natuur alles op ingericht. Oxytocine is daarbij het intelligente wondermiddel. Maar soms loopt het anders in jouw leven en doorloop je een onveilig hechtingsproces. We ervaren allemaal momenten van onveiligheid in onze jongste jaren, maar de een loopt meer en diepere hechtingswonden op dan de ander.

Steeds meer wordt duidelijk hoe belangrijk een veilige hechting is voor de rest van je leven. Het heeft een belangrijk positief effect op de manier waarop je naar de wereld kijkt. Is de wereld vooral een veilige plek, waar je plezier mag hebben en mag leren? Of is de wereld vooral een onveilige plek, waar je zo goed mogelijk moet zien te overleven ingeval van een onveilige hechting? Je hechting heeft effect op je zelfbeeld, je zelfvertrouwen en op hoe je relaties met anderen aangaat.

Er bestaat geen consensus over het aantal mensen in Nederland met een onveilige hechting. Sommigen spreken over een gelijke verdeling, maar ik denk zelf dat het deel dat onveilig gehecht is groter is. Ik zie in ieder geval heel veel hechtingsproblematiek, gedoe in liefdesrelaties, een echtscheidingspercentage van rond de veertig procent en heel veel eenzame mensen. Dat is geen toeval, want het is juist de liefdesrelatie waar de onveilige hechting het meest tot uitdrukking komt. Omdat de hechting in je liefdesrelatie niet los te zien is van de hechting in je jongste jeugd.

Die momenten van onveiligheid in onze jongste jaren zorgen voor diepe en minder diepe hechtingswonden. Jij bent als hulpeloos klein kind afhankelijk van je moeder, dus het mag niet aan haar liggen wanneer jouw behoefte niet direct wordt vervuld. Dus ligt het aan jou, en zo wordt jouw overtuiging ‘ik ben niet oké’ gevormd en versterkt, iedere keer als ze er niet is als jij haar nodig hebt.

Vaak nog voordat je woorden ter beschikking hebt, vorm je met je kinderbrein verklaringen waarom jij niet oké bent. Je vindt de verklaring in de vorm van een gevoel, zoals ‘ik ben niet belangrijk’ of ‘ik mag er niet zijn’. Dit zijn de overtuigingen die je over jezelf vormt en waar je vervolgens naar gaat leven, zodat je ze steeds weer bevestigd ziet in je ervaringen. Vanuit je overtuigingen ontwikkel je vaardigheden en gedrag in de vorm van een overlevingspatroon. Dit patroon perfectioneer je vervolgens tot in de puntjes, net zolang totdat je er een ware meester in bent.

In de loop van je leven ga je meestal tegen je eigen oude overtuigingen en patronen aan lopen, het worden steeds meer belemmerende overtuigingen en patronen. De eerste stap naar patronen doorbreken is bewustwording, en je amygdala kan je daarbij helpen. Want iedere keer wanneer je amygdala achter jouw stuur springt, weet je dat jouw overlevingspatroon actief is. Dan heeft jouw amygdala een situatie in het nu als ‘onveilig’ ingeschat op basis van oude opgeslagen herinneringen in je brein.

Oude overlevingspatronen zijn niet eenvoudig uit te wissen, maar onze hersenen blijken wel flexibeler dan we ooit hadden gedacht. Steeds meer wordt ontdekt hoe nieuwe verbindingen in onze hersenen aangelegd kunnen worden, en we weten inmiddels ook dat herinneringen vervormbaar zijn. Dus je hebt wel degelijk mogelijkheden om oude belemmerende overtuigingen om te vormen en om patronen te doorbreken.

Het vergt wel moed om zelf de verantwoordelijkheid voor je gedrag, je patronen, je onderliggende belemmerende overtuigingen en de daaronder liggende hechtingsproblematiek te nemen. Je kunt dit niet uitbesteden aan je partner of de leegte helen met status, materiële rijkdom of een andere vlucht. De enige manier om patronen te doorbreken, is om zelf te gaan zorgen voor het verwonde kleine kind in jezelf, steeds opnieuw wanneer je geraakt wordt en je amygdala achter je stuur springt om je bij die oude pijn vandaan te houden.

Wanneer je je patronen wilt doorbreken, wanneer je gedrag waar je niet blij meer mee bent wilt veranderen, wanneer je als volwassene zelf achter je eigen stuur wilt zitten, wanneer je wilt leven in plaats van overleven, dan zijn dit de vier sleutels voor persoonlijk leiderschap:

Omdat iets weten één ding is, maar die wijsheid vervolgens toepassen een hele uitdaging is, heb ik je meegenomen in mijn persoonlijke ervaringen en heb ik de technieken en hulpmiddelen beschreven die ik hierbij gebruik. Ik geloof niet in één methode of één techniek en heb van alles uitgeprobeerd, van familieopstellingen tot zweethutten en van medicijnplanten tot hypnotherapie, en alles daartussenin. Voor mij zijn de puzzelstukjes steeds meer in elkaar gevallen de afgelopen jaren, totdat ik het uiteindelijk doorhad. Zo werkt het dus.

Ik vroeg me meteen ook af waarom niemand me dit eerder had verteld. Hoeveel boeken, cursussen, maar vooral ervaringen als leerling van het leven moest ik combineren om dit echt te begrijpen? Hoe zou mijn leven verlopen zijn als ik dit twintig of misschien wel dertig jaar eerder had geweten? Dat zal ik nooit weten, maar toen het laatste puzzelstukje op zijn plaats viel, wist ik wel meteen: dit wil ik delen! En daarom deel ik dit nu met jou.

Ik heb veel gevochten tegen mijn amygdala en ik heb hem lang gezien als mijn vijand. Ik heb geprobeerd om hem te slim af te zijn. Maar dat werkte niet, want mijn amygdala bleek veel te slim en veel te sterk te zijn. Pas toen ik mijn amygdala accepteerde als onderdeel van mij, zag ik de kans om met hem samen te werken, hem juist te benutten voor mijn groei, om patronen te doorbreken.

Mijn amygdala kan mij immers als geen ander de richting wijzen naar mijn oude pijn. En wanneer ik nu als volwassene voor mijn oude pijn van toen zorg, kan ik oude patronen doorbreken. Dan ga ik echte verbinding aan met mezelf, in plaats van mezelf af te schermen of bij mezelf weg te lopen. En vanuit die verbinding met mezelf ga ik echte verbinding aan met anderen.

Tegenwoordig zie ik mijn amygdala als mijn oplettende bijrijder. Hij weet nog precies waar we allemaal zijn geweest en hoe het daar was, hij is altijd waakzaam en heeft het beste met me voor. Maar als bestuurder rijdt hij veel te veel op de achteruitkijkspiegel, en hij vergeet dat ik inmiddels een volwassen vrouw ben.

En daarom zit ik nu zelf achter het stuur van mijn leven. En jij?